Bos: het beste van twee werelden

Hout wordt geoogst uit bossen. Het belangrijkste verschil tussen bossen en de productielocatie van andere bouwmaterialen is dat bossen leven en groeien. Minerale grondstoffen groeien nergens: ze worden door mensen gevonden en gewonnen en de bronnen ervan raken vroeg of laat uitgeput.

Bossen raken nooit uitgeput. De bomen in dit levende productiesysteem maken tijdens hun groei met hulp van de zon namelijk hout uit twee bouwstenen: CO2 uit de lucht en regenwater uit de grond. Hout groeit dus letterlijk in bossen. Als we dit hout oogsten en benutten wordt het aan het einde van de levensduur onvermijdelijk weer omgezet in CO2 en water; door biologische vertering of door verbranding in een centrale. En deze twee stoffen vormen weer de bouwsteen voor nieuw hout, dat groeit in het bos.

Om hout een circulaire grondstof te mogen noemen, moet je het voortbestaan van de levende ‘productielocatie’ bos garanderen. En dat doe je door bos duurzaam te beheren.

Bos is geen rondreizend circus Wanneer we in een bos niet méér oogsten dan er bijgroeit, neemt de hoeveelheid hout in het bos niet af (en dus ook niet de hoeveelheid opgeslagen CO2 in dit bos). Verder is het belangrijk om te begrijpen dat bos een levend biologisch systeem is dat vooral goed functioneert wanneer het langdurig op dezelfde plaats blijft. Het klinkt wat raar, maar bos is van nature geen rondreizend circus. Als bos volgens de voorwaarden van het PEFC keurmerk wordt beheerd blijft dat bos bestaan en is de productie van de grondstof hout gegarandeerd.

De twee genoemde zaken: bos blijft bos, en we oogsten niet meer dan er bijgroeit, zijn de twee belangrijkste voorwaarden om bosbeheer ‘duurzaam’ te mogen noemen. Onder deze omstandigheden groeit namelijk de biodiversiteit in het bos, de CO2 opslag neemt toe én er kan hout, waarin CO2 blijft opgeslagen (ongeveer 1 ton CO2 per M3 hout), worden geoogst zonder dat dit schade berokkent aan het bos. De circulaire grondstof hout groeit dus in duurzaam beheerd bos.

Benut het bos

Onder de voorwaarde van duurzaam bosbeheer is het benutten van bos bij uitstek het voorbeeld van goed samenleven in en met de natuur. Het is bijzonder dat in onze samenleving het bos altijd in één van de twee hokjes wordt gedrukt: er wordt óf gesproken over bos als een minderwaardig soort landbouw, waarbij het woord ‘productiebos’ vooral een negatieve klank heeft, óf bos is een hardcore natuurverschijnsel waar mensen liefst niet in thuis horen. De werkelijkheid is dat bos, zeker in Nederland en het grootste deel van Europa,  juist een ideale tussenpositie inneemt. Er wordt duurzaam geoogst uit bos, dat overigens alle ruimte heeft voor natuurlijke ontwikkeling en daarmee bijdraagt aan biodiversiteit en als kers op de taart kunnen we in dit bos ook nog recreëren.

Bos is het beste van twee werelden: het is biodiverse natuur én tegelijkertijd de onuitputtelijke bron van het meest duurzame bouwmateriaal dat we kennen.

In de tijd dat de grondstof hout door ons wordt benut, doen we er goed aan om er verstandig mee om te springen. Na een nuttig eerste leven (denk ook aan cascadering) kunnen hout en houtproducten prima worden hergebruikt of gerecycled. En na upcycling en downcycling is hout aan het einde van de levensduur nog een waardevolle energiebron. Hout is dus op twee manieren een circulaire grondstof: het leent zich goed voor nuttig hergebruik en recycling, en aan het einde van de levensduur wordt het weer omgezet in de bouwstenen CO2 en water die door groeiende bomen opnieuw in hout worden vastgelegd.

Europese bossen dragen al decennia bij aan het beperken van de klimaatverandering, ook in de tijd dat dit woord nog niet bestond. Alleen al in Europees bos is van 2000 tot 2016 netto ≈430 Megaton CO2 per jaar opgeslagen, dus bovenop de CO2 die weer uit dat bos is gehaald in de vorm van hout voor producten en gebouwen.

Gedurende de gehele levensduur van hout zijn er bomen in het gecertificeerd bos meerdere malen terug gegroeid (illustratie uit het Tomorrow’s Timber boek uitgegeven door MaterialDistrict).

Plant nieuw bos aan

Aanleggen van nieuw bos zou productiegericht moeten zijn: dat geeft ruimte voor de natuurlijke ontwikkeling van bestaande bossen én verzekert de toekomstige aardbewoner dat zij met dat nieuwe bos nog vele kanten op kan. Nieuw bos met een PEFC certificaat is de beste verzekering voor een duurzame toekomst.

Blog geschreven door Maarten Willemen, voorzitter PEFC Nederland